1. İş Kazası Avukatı Nedir?
İş Kazası Avukatının Rolü ve Önemi
İş kazası avukatı, iş kazası geçiren işçilerin yasal haklarını savunmak ve mağduriyetlerini gidermek amacıyla çalışan hukuk uzmanıdır. İş kazaları, işverenin ihmali, yetersiz iş güvenliği önlemleri veya işyerindeki riskler nedeniyle meydana gelebilir. Bu tür durumlarda işçilerin haklarını tam anlamıyla kullanabilmesi için profesyonel bir avukata ihtiyaç duyarlar. Avukatın rolü, işçinin uğradığı zararın tazmin edilmesini sağlamak, iş kazasının hukuki süreçlerini yönetmek ve işverenin sorumluluğunu tespit etmektir. İş kazası avukatı, hem işçinin haklarının korunması hem de gelecekte benzer kazaların önlenmesi için kritik bir rol oynar.
İş Kazası Durumunda Avukat Desteği Neden Gerekli?
İş kazası durumunda avukat desteği, işçinin haklarının korunması ve yasal süreçlerin doğru bir şekilde yönetilmesi açısından hayati önem taşır. İş kazaları genellikle karmaşık hukuki süreçler içerir ve işçi bu süreçlerde yalnız kalabilir. Avukat, iş kazasının ardından yapılması gereken işlemleri ve hukuki adımları takip eder, işçinin hak kaybını önler. Ayrıca, iş kazası tazminatı için gereken belgelerin toplanması, iş kazasının bildirilmesi ve işverenin sorumluluğunun belirlenmesi gibi süreçlerde profesyonel destek sağlar. Avukat desteği olmadan, işçi haklarını tam anlamıyla savunamayabilir ve tazminatını almakta zorlanabilir.
2. İş Kazası Avukatı Ne Yapar?
İş Kazası Sonrası Hukuki Süreçler
İş kazası avukatı, iş kazası sonrası işçinin haklarını savunmak amacıyla hukuki süreçleri başlatır ve yönetir. İş kazasının ardından, kazanın meydana geldiği koşullar incelenir, işverenin sorumluluğu değerlendirilir ve işçinin maddi ve manevi zararları tazmin edilir. Avukat, bu süreçte gerekli belgelerin toplanmasını, iş kazasının bildirilmesini ve iş kazası tazminat davasının açılmasını sağlar. Ayrıca, avukat, işçinin iş kazası nedeniyle uğradığı iş göremezlik durumu için gerekli hukuki işlemleri takip eder ve sigorta şirketleri ile müzakereler yürütür. İş kazası avukatı, işçinin tüm haklarının korunmasını ve zararlarının en yüksek düzeyde tazmin edilmesini amaçlar.
Tazminat Davalarının Takibi ve Sonuçları
İş kazası sonrası açılan tazminat davaları, işçinin uğradığı maddi ve manevi zararların karşılanması amacıyla büyük önem taşır. İş kazası avukatı, bu davaların takibini yapar, işçinin haklarını savunur ve mahkemede işçinin lehine kararlar alınmasını sağlar. Tazminat davaları, işçinin hastane masrafları, gelir kaybı ve manevi zararlarını kapsar. Avukat, bu zararların en iyi şekilde tazmin edilmesi için davayı yönetir ve mahkemeye gerekli delilleri sunar. Mahkeme, iş kazasının işverenin ihmali nedeniyle meydana geldiğine karar verirse, işçiye tazminat ödenmesine hükmeder. Avukat, tazminatın ödenmesi sürecini takip eder ve işçinin mağduriyetinin giderilmesini sağlar.
3. İş Kazası Durumunda Yapılması Gerekenler
İş Kazası Sonrası İlk Adımlar
Bir iş kazası meydana geldiğinde, işçinin atması gereken ilk adım, derhal tıbbi yardım almak ve kazayı işverene bildirmektir. İş kazası sonrası, işçinin sağlığını koruma altına almak ve ilerideki hukuki süreçlerde kullanılmak üzere tıbbi raporlar almak önemlidir. İş kazasının ardından, kaza anını ve işyerindeki koşulları belgelemek, tanık ifadeleri toplamak ve işverenin iş güvenliği tedbirlerini alıp almadığını incelemek gereklidir. Bu belgeler, iş kazası tazminat davası sürecinde işçinin lehine kullanılacaktır. İş kazası avukatı, işçinin ilk adımlarda yapması gerekenleri belirler ve işçinin haklarını en iyi şekilde savunmak için gerekli adımları atar.
İş Kazası Bildirimi ve Hukuki Yükümlülükler
İş kazası meydana geldiğinde, işverenin iş kazasını Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) bildirme yükümlülüğü vardır. Bu bildirim, kazanın resmi olarak kayıt altına alınmasını ve işçinin haklarının korunmasını sağlar. İş kazası bildirimi, iş kazasının meydana geldiği tarihten itibaren üç iş günü içinde yapılmalıdır. Bildirimin yapılmaması durumunda, işveren idari para cezası ile karşılaşabilir ve işçinin tazminat hakkı riske girebilir. İş kazası avukatı, bu bildirimin eksiksiz yapılmasını sağlar ve işçinin haklarının korunması için gerekli hukuki işlemleri takip eder. Bildirim sürecinde yapılacak hatalar, işçinin tazminat alımını zorlaştırabilir; bu nedenle avukat desteği büyük önem taşır.
4. İş Kazası Tazminatı Nasıl Alınır?
Tazminat Türleri: Maddi ve Manevi Tazminat
İş kazası sonucunda işçi, hem maddi hem de manevi tazminat talep edebilir. Maddi tazminat, işçinin kazadan kaynaklanan doğrudan mali kayıplarını karşılar; bu kapsamda hastane masrafları, iş göremezlik nedeniyle kaybedilen gelir ve tedavi giderleri yer alır. Manevi tazminat ise, işçinin yaşadığı psikolojik travma, acı ve yaşam kalitesinde yaşanan düşüş gibi manevi zararların karşılanması amacıyla talep edilir. İş kazası avukatı, işçinin hem maddi hem de manevi tazminat taleplerini doğru bir şekilde sunarak bu zararların en yüksek düzeyde karşılanmasını sağlar. Tazminat türlerinin belirlenmesi ve talep edilmesi sürecinde avukat desteği, işçinin haklarının korunması açısından kritiktir.
İş Kazası Tazminatı Hesaplama Yöntemleri
İş kazası tazminatının hesaplanması, işçinin kazadan önceki gelir durumu, iş göremezlik oranı ve uğradığı zararlar dikkate alınarak yapılır. Maddi tazminat hesaplanırken, işçinin tedavi masrafları, kaybedilen gelir ve gelecekte kazanabileceği potansiyel gelir göz önünde bulundurulur. Manevi tazminat ise, iş kazasının işçi üzerinde yarattığı psikolojik etkiler ve yaşam kalitesindeki düşüş gibi faktörlere bağlı olarak belirlenir. İş kazası avukatı, bu hesaplamaları yaparken işçinin haklarını en iyi şekilde savunur ve tazminat miktarının doğru bir şekilde belirlenmesini sağlar. Tazminatın adil bir şekilde hesaplanması, avukatın bu süreçteki deneyimi ve uzmanlığı ile doğrudan ilişkilidir.
5. İş Kazası Davası Süreci Nasıl İşler?
İş Kazası Davasında Mahkeme Süreci
İş kazası davası, işçinin uğradığı zararların tazmini amacıyla açılır ve mahkemede görülür. Davanın açılmasıyla birlikte, mahkeme iş kazasının nasıl meydana geldiğini, iş güvenliği önlemlerinin alınıp alınmadığını ve işverenin sorumluluğunu inceler. Mahkeme, iş kazasının işverenin ihmali nedeniyle meydana geldiğini tespit ederse, işçinin maddi ve manevi zararlarının tazmini için karar verir. İş kazası avukatı, bu süreçte işçinin haklarını savunur, gerekli belgeleri sunar ve davanın işçi lehine sonuçlanması için çalışır. Mahkeme sürecinde avukatın rolü, işçinin mağduriyetinin giderilmesi ve tazminat alımının sağlanması açısından büyük önem taşır.
İş Kazası Dosyasının Hazırlanması ve Avukatın Rolü
İş kazası davası açılmadan önce, iş kazası dosyasının eksiksiz hazırlanması gereklidir. Bu dosya, iş kazasının meydana geldiği koşullar, işçinin uğradığı zararlar ve işverenin sorumluluğunu içeren belgeleri içerir. İş kazası avukatı, bu belgelerin toplanmasını sağlar ve dava dosyasını hazırlar. İş kazası dosyasında, işçinin hastane raporları, tanık ifadeleri ve kaza anını belgeleyen fotoğraflar yer alır. Avukat, bu dosyayı mahkemeye sunar ve işçinin haklarını savunur. İş kazası dosyasının eksiksiz hazırlanması, davanın başarısı için kritik bir öneme sahiptir ve avukatın bu süreçteki deneyimi, işçinin haklarının korunmasını sağlar.
6. İş Kazası Avukatı Seçerken Nelere Dikkat Edilmeli?
Deneyim ve Uzmanlık
İş kazası avukatı seçerken, avukatın bu alandaki deneyimi ve uzmanlığı göz önünde bulundurulmalıdır. İş kazaları, genellikle karmaşık hukuki süreçleri gerektiren ve işçi ile işveren arasındaki sorumlulukların detaylı bir şekilde incelenmesini gerektiren davalardır. Bu nedenle, iş kazaları konusunda deneyimli bir avukatla çalışmak, davanın başarılı bir şekilde sonuçlanması için büyük önem taşır. Deneyimli bir avukat, iş kazası sonrası yapılması gereken hukuki işlemleri doğru bir şekilde yönetir ve işçinin haklarını en iyi şekilde savunur. Avukatın daha önceki davalardaki başarı oranı, işçinin davada elde edeceği sonuç açısından belirleyici olabilir.
Referanslar ve Başarı Oranları
İş kazası avukatı seçerken, avukatın geçmiş müvekkillerinden aldığı referanslar ve başarı oranları dikkate alınmalıdır. Referanslar, avukatın çalışma tarzı ve müvekkillerine sağladığı hizmet kalitesi hakkında önemli bilgiler verir. Başarı oranı yüksek bir avukat, işçinin haklarını en iyi şekilde savunarak davada olumlu sonuçlar elde edebilir. Avukatın daha önceki davalardaki başarısı, iş kazası davasında işçinin alacağı tazminat miktarını ve davanın sonucunu etkileyebilir. Bu nedenle, avukat seçerken referanslar ve başarı oranları önemli bir kriter olmalıdır. İyi bir avukat seçimi, iş kazası davasında işçinin haklarının korunmasını ve tazminatının en iyi şekilde alınmasını sağlar.
7. İş Kazası Tazminatında Karşılaşılan Sorunlar
Tazminat Alımında Gecikmeler ve Çözümleri
İş kazası tazminat alımında karşılaşılan en yaygın sorunlardan biri, tazminatın ödenmesinde yaşanan gecikmelerdir. Tazminat alımındaki gecikmeler, işçinin maddi ve manevi zararlarını zamanında karşılayamamasına neden olabilir. Bu tür gecikmeler genellikle işverenin tazminat ödeme yükümlülüğünü yerine getirmemesi, sigorta şirketlerinin süreci uzatması veya hukuki süreçlerin karmaşıklığı nedeniyle ortaya çıkar. İş kazası avukatı, bu tür gecikmelerin önüne geçmek için gerekli hukuki adımları atar, sürecin hızlandırılmasını sağlar ve işçinin haklarının korunmasını temin eder. Gecikmelerin önlenmesi, işçinin mağduriyetinin en kısa sürede giderilmesi açısından büyük önem taşır.
İşverenin Sorumluluğu ve Hukuki Yaptırımlar
İş kazası meydana geldiğinde, işverenin sorumluluğu büyük bir önem taşır. İşveren, işyerinde iş güvenliği önlemlerini almadığı, çalışanların sağlığını ve güvenliğini tehlikeye attığı durumlarda hukuki yaptırımlarla karşı karşıya kalabilir. İş kazasının işverenin ihmali veya kusuru nedeniyle meydana gelmesi durumunda, işveren işçiye tazminat ödemekle yükümlüdür. Ayrıca, işverenin bu tür kazaların önlenmesi için gerekli tedbirleri almaması durumunda idari para cezaları ve diğer hukuki yaptırımlar da gündeme gelebilir. İş kazası avukatı, işverenin sorumluluğunu tespit eder ve bu sorumluluğun gerektirdiği hukuki yaptırımların uygulanmasını sağlar.
8. İş Kazası Sonrası Sigorta Şirketleri ile İlişkiler
Sigorta Şirketlerinin Tazminat Sürecindeki Rolü
İş kazası sonrasında sigorta şirketleri, tazminat sürecinde önemli bir rol oynar. İş kazası poliçeleri, iş kazası geçiren işçinin maddi zararlarının karşılanmasını amaçlar. Sigorta şirketi, iş kazası sonucu işçinin uğradığı zararları tazmin etmekle yükümlüdür. Ancak bu süreç, bazen karmaşık ve uzun sürebilir. Sigorta şirketleri, tazminat taleplerini değerlendirirken çeşitli belgeler ve raporlar talep edebilir. İş kazası avukatı, sigorta şirketi ile müzakere eder, gerekli belgeleri hazırlar ve tazminatın en kısa sürede ödenmesini sağlar. Sigorta şirketinin tazminat sürecindeki rolü, işçinin mağduriyetinin giderilmesi açısından büyük bir önem taşır.
Sigorta Şirketi ile Uzlaşma veya Dava Yolu
İş kazası sonrasında sigorta şirketi ile uzlaşma süreci, işçinin tazminatını hızlı ve etkin bir şekilde alması için önemli bir yol olabilir. Uzlaşma, taraflar arasında yapılan müzakereler sonucunda, tazminat miktarı ve ödeme koşulları üzerinde anlaşmaya varılmasıyla sonuçlanır. Bu süreçte iş kazası avukatı, işçinin haklarını savunur ve sigorta şirketi ile adil bir uzlaşma sağlanması için müzakereler yürütür. Uzlaşma sağlanamazsa, işçi dava yoluna başvurabilir. İş kazası avukatı, dava açarak sigorta şirketinin işçiye tazminat ödemesini sağlar. Avukat, bu süreçte işçinin haklarını korur ve tazminatın en kısa sürede ödenmesi için çalışır.
9. İş Kazası Sonrası Çalışma Hayatına Dönüş
İş Göremezlik Durumu ve Hukuki Haklar
İş kazası sonrası işçinin iş göremezlik durumu yaşaması, işçinin sağlık ve mali durumu üzerinde önemli etkiler yaratır. İş göremezlik, işçinin kazadan sonra belirli bir süre veya kalıcı olarak çalışma yeteneğini kaybetmesi durumudur. Bu durumda işçi, hukuki haklarını kullanarak tazminat talep edebilir. İş kazası avukatı, iş göremezlik durumunda işçinin haklarını savunur, gerekli belgeleri toplar ve işçinin maddi zararlarının karşılanması için hukuki süreçleri yönetir. Avukat, iş göremezlik durumu yaşayan işçinin mağduriyetini en aza indirmek ve haklarını koruma altına almak için gerekli adımları atar.
İş Kazası Sonrası Rehabilitasyon ve İşe Geri Dönüş Süreci
İş kazası sonrası işçinin fiziksel ve psikolojik iyileşme süreci, rehabilitasyon aşaması ile başlar. Bu süreç, işçinin sağlığını yeniden kazanması ve iş hayatına geri dönmesi için önemlidir. İş kazası avukatı, bu süreçte işçinin haklarını korur ve gerekli hukuki adımları atar. Rehabilitasyon süreci, iş kazasının ciddiyetine göre uzun veya kısa olabilir. İşe geri dönüş süreci ise, işçinin sağlığına kavuşmasının ardından işyerine geri dönmesiyle başlar. Avukat, işçinin işe geri dönüş sürecinde işverenle müzakereler yürütür ve işçinin eski pozisyonuna uygun şartlarda geri dönmesini sağlar.
10. İş Kazası Avukatı Ücretleri
İş Kazası Davalarında Avukatlık Ücretleri
İş kazası davalarında avukatlık ücretleri, davanın niteliği, iş kazasının karmaşıklığı ve avukatın deneyimine göre değişir. Avukatlık ücretleri, genellikle davanın başında belirlenen bir anlaşma ile kararlaştırılır. Bu anlaşma, işçinin tazminatını alması durumunda avukata ödenecek olan ücretin ne kadar olacağını belirler. İş kazası avukatı, işçinin haklarını savunmak ve tazminatını almak için gerekli tüm hukuki işlemleri yürütür. Avukatlık ücretleri, davanın başarılı bir şekilde sonuçlanması ve işçinin mağduriyetinin giderilmesi açısından önemli bir faktördür. İş kazası avukatı seçerken, avukatın ücret politikası ve bu alandaki deneyimi dikkate alınmalıdır.
Başarı Üzerine Tabanlı Ücretlendirme Modelleri
Başarı üzerine tabanlı ücretlendirme modeli, iş kazası davalarında sıkça tercih edilen bir yöntemdir. Bu modelde, avukatlık ücreti davanın sonucuna bağlı olarak belirlenir ve işçi tazminatını almadan avukata ödeme yapmaz. Bu model, işçinin maddi olarak zor durumda olduğu durumlarda büyük bir avantaj sağlar. Başarı üzerine tabanlı ücretlendirme modeli, avukatın dava sürecinde en iyi sonucu elde etmek için çalışmasını teşvik eder. Avukat, bu süreçte işçinin haklarını savunur ve tazminatın alınması için gerekli tüm hukuki işlemleri yürütür. Avukatlık ücretleri, davanın sonucuna göre belirlenir ve işçinin tazminatını alması durumunda avukata ödeme yapılır.
11. İş Kazası Davalarında Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
İş Kazası Tazminat Davası Ne Kadar Sürer?
İş kazası tazminat davasının süresi, davanın niteliğine, mahkemenin iş yüküne ve tarafların sunduğu delillere bağlı olarak değişiklik gösterir. Genellikle, iş kazası tazminat davaları birkaç ay ile bir yıl arasında sonuçlanabilir. Davanın süresi, iş kazasının karmaşıklığı, tanıkların dinlenmesi ve delillerin toplanması gibi faktörlere bağlı olarak uzayabilir. İş kazası avukatı, bu süreçte işçinin haklarını savunur ve davanın en kısa sürede sonuçlanması için gerekli adımları atar. Mahkeme, davada sunulan delilleri ve tanık ifadelerini değerlendirerek kararını verir. İş kazası tazminat davası, işçinin haklarının korunması ve tazminatının en kısa sürede alınması açısından önemlidir.
İş Kazası Davası İçin Gerekli Belgeler Nelerdir?
İş kazası davası açmak için gerekli belgeler, iş kazasının niteliğine ve davanın gerekliliklerine göre değişiklik gösterebilir. İş kazası davasında en önemli belgelerden biri, iş kazasının meydana geldiği anı belgeleyen raporlardır. Bu raporlar, iş kazasının nasıl gerçekleştiğini, kazanın meydana geldiği koşulları ve işçinin uğradığı zararı belgelemektedir. Ayrıca, işçinin hastane raporları, tedavi süreci ve iş göremezlik durumu ile ilgili belgeler de dava dosyasına eklenmelidir. İş kazası avukatı, bu belgelerin toplanmasını sağlar ve davada kullanılmak üzere mahkemeye sunar. İş kazası davası için gerekli diğer belgeler arasında işçinin çalışma belgesi, iş sözleşmesi, tanık ifadeleri ve işyerine ait güvenlik kamera görüntüleri de yer alabilir.
12. İş Kazası ve İşverenin Sorumluluğu
İşverenin Hukuki Yükümlülükleri
İş kazası meydana geldiğinde, işverenin hukuki yükümlülükleri büyük bir önem taşır. İşveren, işyerinde iş güvenliği tedbirlerini almak, çalışanların sağlığını ve güvenliğini korumakla yükümlüdür. İş kazası meydana geldiğinde, işverenin bu yükümlülükleri yerine getirip getirmediği incelenir. İşveren, iş kazasının ardından kazayı en geç üç iş günü içinde Sosyal Güvenlik Kurumu'na bildirmek zorundadır. Ayrıca, iş kazasının meydana geldiği anda işçiye gerekli ilk yardımı sağlamak ve işçinin sağlık durumunu kontrol ettirmekle de sorumludur. İş kazası avukatı, işverenin bu yükümlülüklerini yerine getirmesini sağlar ve işçinin haklarını korur. İşverenin hukuki yükümlülükleri, iş kazasının meydana gelmesinden sonraki süreçte büyük bir önem taşır.
İş Kazalarında İşverenin Sorumluluğu ve Yaptırımlar
İş kazası meydana geldiğinde, işverenin sorumluluğu büyük bir önem taşır. İşveren, işyerinde iş güvenliği önlemlerini almadığı, çalışanların sağlığını ve güvenliğini tehlikeye attığı durumlarda hukuki yaptırımlarla karşı karşıya kalabilir. İş kazasının işverenin ihmali veya kusuru nedeniyle meydana gelmesi durumunda, işveren işçiye tazminat ödemekle yükümlüdür. Ayrıca, işverenin bu tür kazaların önlenmesi için gerekli tedbirleri almaması durumunda idari para cezaları ve diğer hukuki yaptırımlar da gündeme gelebilir. İş kazası avukatı, işverenin sorumluluğunu tespit ederek bu sorumluluğun gerektirdiği hukuki yaptırımların uygulanmasını sağlar.
13. İş Kazası Avukatının Önemi ve Faydaları
İş Kazası Sonrası Profesyonel Hukuki Destek
İş kazası sonrasında profesyonel hukuki destek almak, işçinin haklarının korunması ve tazminat alım sürecinin başarılı bir şekilde yürütülmesi için büyük bir öneme sahiptir. İş kazası avukatı, işçinin kazadan sonra yaşadığı mağduriyetin giderilmesi, haklarının savunulması ve tazminat taleplerinin en kısa sürede karşılanması için gerekli hukuki adımları atar. İş kazası avukatı, iş kazasının meydana gelmesinin ardından işçinin sağlık durumunu, iş göremezlik oranını ve kazanın meydana gelme şeklini inceler. Bu incelemeler sonucunda, iş kazası avukatı, işçinin haklarını en iyi şekilde savunacak bir dava stratejisi geliştirir.
Avukat Desteği ile Tazminat Sürecinin Kolaylaştırılması
İş kazası sonrası tazminat sürecinin kolaylaştırılması, iş kazası avukatının desteği ile mümkün olur. Tazminat süreci, genellikle karmaşık ve zaman alıcı olabilir. Bu süreçte iş kazası avukatı, işçinin haklarını savunur ve tazminat taleplerinin en kısa sürede karşılanması için gerekli hukuki adımları atar. Avukat, iş kazası nedeniyle işçinin uğradığı maddi ve manevi zararların tazmin edilmesi için gerekli belgelerin toplanmasını sağlar, mahkemeye sunulması gereken delilleri hazırlar ve dava sürecini yönetir. Ayrıca, avukat, işveren veya sigorta şirketi ile müzakereler yürüterek işçinin tazminat taleplerinin en kısa sürede karşılanmasını sağlar.
14. İş Kazası Davalarında Yargıtay Kararları
Yargıtay’ın İş Kazaları ile İlgili Kararları
Yargıtay, iş kazaları ile ilgili olarak verdiği kararlarla iş hukuku alanında önemli içtihatlar oluşturur. Yargıtay kararları, iş kazası davalarında emsal niteliği taşır ve alt mahkemelerde görülen davalara yol gösterici olur. Yargıtay, iş kazalarının meydana gelmesinde işverenin sorumluluğunu, iş güvenliği tedbirlerinin yeterliliğini ve işçinin haklarının korunup korunmadığını değerlendirir. Yargıtay kararları, iş kazası davalarında işçinin lehine veya aleyhine sonuçlar doğurabilir. İş kazası avukatı, Yargıtay’ın iş kazaları ile ilgili kararlarını dikkate alarak dava stratejisini belirler ve işçinin haklarını en iyi şekilde savunur.
Emsal Kararların Davalara Etkisi
Emsal kararlar, iş kazası davalarında alt mahkemelerin kararlarını büyük ölçüde etkiler. Yargıtay’ın iş kazaları ile ilgili olarak verdiği emsal kararlar, benzer davalarda hukuki bir yol gösterici olur ve mahkemelerin karar verirken bu emsal kararlara göre hareket etmelerini sağlar. Emsal kararlar, iş kazası davalarında işverenin sorumluluğunu, işçinin haklarını ve iş güvenliği tedbirlerinin gerekliliğini belirler. İş kazası avukatı, emsal kararları inceleyerek dava stratejisini oluşturur ve mahkemeye sunacağı delilleri bu kararlara dayandırır.