Hukuki uyuşmazlıkların çözümünde alternatif bir yöntem olan ihtiyari arabuluculuk, tarafların gönüllülük esasıyla bir araya gelerek uzlaşma sağlamasını amaçlar. Zorunlu arabuluculuktan farklı olarak, bu süreçte tarafların başvuru yapma zorunluluğu yoktur. Peki, bu süreç nasıl işler? İşte adım adım rehber:
1. Uyuşmazlığın Değerlendirilmesi ve Karar Verme
İlk adım, tarafların arabuluculuk yöntemini tercih etmeye karar vermesidir. Bu karar, taraflardan birinin teklifi veya ortak mutabakatla alınabilir. İhtiyari arabuluculuk, özel hukuk uyuşmazlıklarında (kira, ticaret, işçi-işveren, miras paylaşımı vb.) kullanılabilir. Ancak kamu düzenini ilgilendiren veya ceza hukuku kapsamındaki davalarda uygulanamaz.
2. Arabulucuya Başvuru ve Seçim
Taraflar, arabuluculuk sürecini başlatmak için Adalet Bakanlığı’nın sicilinde kayıtlı bir arabulucu seçer. Arabulucu seçimi iki şekilde yapılabilir:
Ortak Mutabakat: Taraflar birlikte bir arabulucu belirler.
Tek Taraflı Başvuru: Bir taraf arabulucuya başvurur ve diğer tarafın onayını bekler. Diğer tarafın 30 gün içinde cevap vermemesi durumunda, teklif reddedilmiş sayılır.
3. Tarafların Bilgilendirilmesi
Arabulucu, taraflara sürecin işleyişi, gizlilik ilkesi ve maliyetler hakkında detaylı bilgi verir. Bu aşamada, tarafların gönüllü katılımı ve eşitlik ilkesi vurgulanır. Arabulucu, tarafların haklarını ve sürecin avantajlarını (hız, düşük maliyet, gizlilik) açıklar.
4. Görüşme ve Müzakere Aşaması
Arabulucu, tarafları bir araya getirerek müzakere ortamı oluşturur. Toplantılar yüz yüze veya çevrimiçi platformlarda yapılabilir. Süreç şu adımları içerir:
Taleplerin Belirlenmesi: Her taraf, beklentilerini ve çözüm önerilerini sunar.
Ortak Çözüm Arayışı: Arabulucu, tarafların iletişimini kolaylaştırır ve yaratıcı çözümler üretmelerine yardımcı olur. Örneğin, bir kira uyuşmazlığında kiracı ve ev sahibi, kira artışı yerine tadilat masraflarını paylaşmayı kabul edebilir.
Arabulucunun Rolü: Arabulucu, tarafsız bir rehberdir; çözümü dayatmaz ancak öneri sunabilir.
5. Anlaşma veya Sürecin Sona Ermesi
Anlaşma Sağlanması: Taraflar uzlaşırsa, yazılı bir anlaşma imzalanır. Bu belge, mahkeme kararı kadar bağlayıcıdır ve icra edilebilir nitelik taşır.
Anlaşma Olmaması: Taraflar uzlaşamazsa, süreç sonlandırılır. Bu durumda, taraflar mahkemeye başvurma hakkını saklı tutar.
6. İcra Edilebilirlik Şerhi Alınması
Anlaşmanın resmiyet kazanması için icra edilebilirlik şerhi talep edilir. Bu şerh, sulh hukuk mahkemesinden veya davanın görüldüğü mahkemeden alınır. Şerh alındığında, anlaşma içeriği hakkında yeniden dava açılamaz.
İhtiyari Arabuluculuğun Avantajları
Zaman Tasarrufu: Mahkeme süreçleri yıllar alırken, arabuluculuk birkaç haftada sonuçlanır .
Maliyet Etkinliği: Dava masrafları ve avukat ücretleri yerine, saatlik arabuluculuk ücreti ödenir.
Gizlilik: Süreç tamamen gizlidir; tarafların itibarı korunur.
Sıkça Sorulan Sorular
1. İhtiyari Arabuluculuk Ücretini Kim Öder?
Ücret, taraflarca eşit olarak paylaşılır. İşçi-işveren uyuşmazlıklarında ise anlaşma sağlanmasa bile ücret iki tarafça ödenir.
2. Arabulucu Nasıl Seçilir?
Adalet Bakanlığı’nın sicilinden veya tarafların ortak kararıyla seçilebilir. Arabulucunun tarafsız ve bağımsız olması şarttır.
3. Süreç Ne Kadar Sürer?
Zorunlu arabuluculukta süre 4-6 hafta ile sınırlıyken, ihtiyari arabuluculukta tarafların mutabakatına bağlıdır.
4. Anlaşma Belgesi Bağlayıcı Mıdır?
Evet. Anlaşma, mahkeme kararı niteliğindedir ve icra yoluyla tahsil edilebilir.
5. Dava Açıldıktan Sonra Arabuluculuğa Başvurulabilir Mi?
Evet. Dava sürecinde de taraflar arabuluculuk talep edebilir. Mahkeme, bu durumda yargılamayı 3 aya kadar erteleyebilir.
İhtiyari arabuluculuk, uyuşmazlıkların dostane ve hızlı çözümü için etkili bir yöntemdir. Taraflar, bu süreçte aktif rol alarak kendi çözümlerini üretme şansına sahiptir. Gizlilik, esneklik ve düşük maliyet gibi avantajlarıyla, özellikle iş hukuku ve ticari uyuşmazlıklarda tercih edilen bir sistemdir.