İhtiyari Arabuluculuk Hangi Uyuşmazlıklarda Uygulanabilir?

İhtiyari arabuluculuk, tarafların gönüllü olarak başvurduğu, hukuki uyuşmazlıkların mahkeme dışında hızlı ve esnek bir şekilde çözülmesini sağlayan bir alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Zorunlu arabuluculuktan farklı olarak, kanunen bir ön koşul olmaksızın tarafların iradeleriyle tercih edilir. Bu yazıda, ihtiyari arabuluculuğun uygulama alanlarını, avantajlarını ve dikkat edilmesi gereken noktaları detaylandıracağız.

İhtiyari Arabuluculuk Nedir?

İhtiyari arabuluculuk, tarafların birbirleriyle iletişim kurarak ortak bir çözüm üretmelerine yardımcı olan tarafsız bir arabulucunun yönlendirmesiyle yürütülen bir süreçtir. Bu yöntemde, sürecin başlatılması, arabulucunun seçimi ve görüşme kuralları tamamen tarafların mutabakatına bağlıdır. Anlaşma sağlanırsa, imzalanan belge hukuki bağlayıcılık kazanır; sağlanamazsa taraflar mahkemeye başvurabilir.

İhtiyari Arabuluculuğun Uygulama Alanları

İhtiyari arabuluculuk, tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebildiği özel hukuk uyuşmazlıklarında kullanılabilir. İşte bu uyuşmazlık türleri:

1. Aile Hukuku ve Miras Uyuşmazlıkları

Boşanma Sonrası Mal Paylaşımı: Taraflar, boşanma sonrası mülklerin bölüşümünde arabuluculuğu tercih edebilir.

Miras Paylaşımı: Mirasçılar, mirasın adil dağılımı konusunda anlaşmazlık yaşadıklarında bu yöntemi kullanabilir.

2. Tazminat ve Borç-Alacak İlişkileri

Maddi ve Manevi Tazminat Davaları: Trafik kazaları, iş kazaları veya hakaret gibi durumlarda tazminat talepleri.

Borç ve Alacak Uyuşmazlıkları: Taraflar, ödeme planları veya borç miktarı üzerinde anlaşamadıklarında arabuluculuğa başvurabilir.

3. İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik

İş Kazası Sonrası Maddi Talepler: İş kazası sonucu ortaya çıkan tazminat veya destekten yoksun kalma davaları.

SGK Prim ve Emeklilik Uyuşmazlıkları: Taraflar, prim eksikliği veya emeklilik hesapları konusunda anlaşmazlıklarını çözebilir.

4. Gayrimenkul ve Komşuluk Hukuku

Kira Anlaşmazlıkları: Kiracı ve ev sahipleri, kira artışı veya tahliye konularında arabuluculuğu kullanabilir.

Komşu Hakları: Sınır ihlalleri veya ortak alan kullanımı gibi sorunlar.

5. Ticari ve Sözleşme Uyuşmazlıklar

Ticari Sözleşmeler: İş ortaklıkları, distribütör anlaşmazlıkları veya sözleşme ihlalleri.

Sigorta Talepleri: Sigorta şirketleri ile müşteriler arasındaki tazminat uyuşmazlıkları.

6. Tüketici Uyuşmazlıkları

Parasal Sınır Altındaki Talepler: Tüketici hakem heyeti yerine, düşük tutarlı uyuşmazlıklar için tercih edilebilir.

Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

Serbest Tasarruf Yetkisi: Arabuluculuğa konu olan uyuşmazlıklar, tarafların üzerinde özgürce tasarruf edebildiği konularla sınırlıdır. Örneğin, kamu düzenini ilgilendiren aile içi şiddet davaları bu kapsamda değildir.

İş Sözleşmeleri: İşçi-işveren arasındaki kıdem tazminatı gibi konularda, SGK kaydı silinmeden yapılan anlaşmalar Yargıtay tarafından iptal edilebilir.

Arabulucu Seçimi: Arabulucunun tarafsız ve bağımsız olması şarttır. Şirket avukatlarının arabuluculuk yapması, anlaşmanın geçersiz sayılmasına yol açabilir .

İhtiyari Arabuluculuğun Avantajları

Zaman ve Maliyet Tasarrufu: Mahkeme süreçlerine kıyasla daha hızlı ve düşük maliyetlidir.

Gizlilik: Görüşmelerde paylaşılan bilgiler mahkemede delil olarak kullanılamaz.

Esnek Çözümler: Taraflar, hukuki sınırlamalar olmadan kendi ihtiyaçlarına özel anlaşmalar yapabilir.

İlişkilerin Korunması: Süreç, taraflar arasındaki iletişimi koparmadan uzlaşma sağlar.

Sık Sorulan Sorular

1. Anlaşma sağlanırsa ne olur?

İmzalanan anlaşma, icra edilebilir belge niteliği taşır ve mahkeme kararı kadar bağlayıcıdır.

2. Hangi durumlarda arabuluculuğa başvurulamaz?

Kamu düzenini ilgilendiren suçlar (aile içi şiddet, dolandırıcılık vb.) ve emredici hukuk kurallarına aykırı konular.

3. Arabulucu nasıl seçilir?

Taraflar, Adalet Bakanlığı’nın sicil listesindeki uzmanlardan serbestçe seçim yapabilir.

4. Süreç ne kadar sürer?

Ortalama birkaç hafta içinde sonuçlanır; mahkeme sürecine kıyasla %70 daha hızlıdır.

İhtiyari arabuluculuk, uyuşmazlıkların dostane ve pratik çözümü için etkili bir yöntemdir. Doğru uygulandığında hem zaman hem de kaynak tasarrufu sağlar. Detaylı bilgi için Arabuluculuk Kanunu ve ilgili yönetmelikleri inceleyebilirsiniz.